Datum zveřejnění:
25.9.2023
DOI:
https://doi.org/10.21104/CL.2023.3.05
Abstrakt:
V současné době existují dvě hlavní větve rituálu Danza Azteca – synkretický rituál Danza Azteca Conchera (často pouze Danza Conchera) a její novější verze zvaná Danza Azteca-Mexica, rituál „očištěný od katolických prvků“, který se vyvinul z Danza Conchera. Tento článek se věnuje synkretickému rituálu Danza Conchera ve středním Mexiku a procesu tzv. aztekizace, během nějž se zaváděly nové aztécké prvky do rituálu a jehož cílem bylo, aby se Danza Conchera přiblížila své domnělé původní verzi provozované v době aztécké říše. Jelikož aztekizovaný rituál Danza Conchera sloužil jako základní stavební kámen pozdějším skupinám Danza Azteca-Mexica, tento článek zkoumá klíčové prvky a osoby spojované s procesem aztekizace dle vyprávění současných Concheros a Mexicas. Opírá o výsledky terénního výzkumu autorky z let 2009-2017, zúčastněné pozorování, stejně jako o osobní a telefonická etnografická interview z let 2010-2021 a odbornou literaturu.
Klíčová slova
Danza Azteca; Danza Conchera; Aztécký tanec; Concheros; aztekizace; synkretický rituál
Text článku
Reference
Aguilar, Mario E. 2009. The Rituals of Kindness: The Influence of the Danza Azteca Tradition of Central Mexico on Chicano-Mexcoehuani Identity and Sacred Space. Dizertační práce. Claremont and San Diego, California: Claremont and San Diego State University.
Basave Benítez, Agustín F. 2002. México mestizo: análisis del nacionalismo mexicano en torno a la mestizofilia. México, D.F: Fondo de Cultura Económica.
Blancarte, Roberto. 1994. Cultura e identidad nacional. México: Fondo de Cultura Económica.
Brenišínová, Monika. 2022. Picturing Monasteries. 16th Century New Spain Monastic Architecture as Site of Religious Processions. In: Brenišínová, Monika (ed.): (Trans)Missions: Monasteries as Sites of Cultural Transfers. Oxford: Archaeopress Archaeology: 60–78.
Broda, Johanna. 2002. La fiesta azteca del Fuego Nuevo y el culto de las Pléyades. In: Montero García, Ismael Arturo (ed.): Huizachtepetl. Geografía sagrada de Iztapalapa [online]. México: Gobierno del Distrito Federal - Delegación Iztapalapa: 145–170. Dostupné z: www.montero.org.mx/huizachtepetl
Broda, Johanna. 2007. Ritualidad y cosmovisión: procesos de transformación de las comunidades mesoamericanas hasta nuestros días. Diario De Campo 93: 68–77.
Březinová, Kateřina. 2014. El imaginario chicano: la iconografía civil y política de los mexicanos en Estados Unidos de América 1965–2000. Prague: Universidad Carolina de Praga. Ibero-Americana Pragensia Supplementum, 36.
Castellanos Guerrero, Alicia. 2001. Racismo, multietnicidad y democracia en América Latina. In: Visiones de fin de siglo : Bolivia y América Latina en el siglo XX. Lima: Institut français d’études andines: 617–628.
Danilović, Mirjana. 2016. El concepto de danza entre los Mexicas en la época posclásica. Ciudad de México. Dizertační práce. Universidad Nacional Autónoma de México.
Feixa, Carles. 1993. La ciudad en la antropología mexicana. Lleida: Edicions de la Universitat de Lleida.
Galovic, Jelena. 2002. Los grupos místico-espirituales de la actualidad. México: Plaza y Valdés.
González Torres, Yólotl. 2005. Danza tu palabra: la danza de los concheros. México, D.F: Plaza y Valdés.
Hanegraaff, Wouter J. 1996. New Age religion and Western culture: esotericism in the mirror of secular thought. Leiden – New York: E. J. Brill.
Hanna, Judith Lynne. 1974. Dances of Anáhuac-- for God or Man? An Alternative Way of Thinking about Prehistory. Dance Research Journal 7, 1: 13–27.
Helmke, Christophe – Montero García, Ismael Arturo. 2016. Caves and New Fire Ceremonies in the Central Mexican Highlands: The Case of the Cerro de la Estrella, Iztapalapa, Mexico. Contributions in New World Archaeology 10: 55–100.
Hernández Ramos, Gabriel (ed.). 2018. Cantares de ceremonia y toques de obligación en el rito actual de los concheros. México: Instituto Nacional de Antropología e Historia.
Hlúšek, Radoslav. 2009. Rebuilding the Pyramid: Our Lady of Guadalupe in the Process of Revitalization of Native Mexican Cultures. In: Mácha, Přemysl (ed.): Lighting the Bonfire, Rebuilding the Pyramid: Case Studies in Identity, Ethicity and Nationalism in Indigenous Communities in Mexico. Ostrava: Ostravská univerzita v Ostravě.
Hobsbawm, Eric – Ranger, Terence (eds.). 1983. The Invention of tradition. Cambridge: Cambridge University Press.
Kandert, Josef. 1999. Poznámky k výzkumu a chápání „tradice“. Český lid 86, 3: 197–214.
Kemper, Robert V. – Peterson Royce, Anya. 1986. La urbanización en México. Más allá de la herencia de la conquista. In: Kendall, Carl – Hawkins, John – Bossen, Laurel (ed.): La herencia de la conquista: treinta años después. México, DF: Fondo de Cultura Económica: 107–141.
Kostićová, Zuzana Marie. 2019. Nenáboženská spiritualita jako (náboženský) diskurz. Dingir 22, 3: 74–77.
Kostićová, Zuzana Marie – Křížová, Markéta – Květinová, Sylvie. 2011. Krvavé rituály Střední a Jižní Ameriky. Praha: XYZ.
Kurath, Gertrude Prokosch – Martí, Samuel. 1964. Dances of Anáhuac: The Choreography and Music of Precortesian Dances. Chicago: Aldine.
Křížová, Markéta. 2005. Aztékové: půvab a krutost indiánské civilizace. Praha: Aleš Skřivan ml.
León-Portilla, Miguel. 2002. Tonantzin Guadalupe: pensamiento náhuatl y mensaje cristiano en el “Nican mopohua”. México: Fondo de Cultura Económica.
Lima Malvido, María de la Luz. 2015. El control social en el México prehispánico y colonial. México, D.F.: Instituto Nacional de Ciencias Penales.
Loera Chávez y Peniche, Margarita. 2013. Mirando al Iztaccíhuatl y al Popocatépetl desde el Sacromonte de Amecameca. Expresión Antropológica 46–47: 6–25.
Luna, Jennie Marie. 2011. Danza Mexica: Indigenous Identity, Spirituality, Activism, and Performance. Dizertační práce. San Jose State University.
Luna, Jennie Marie. 2013. La Tradición Conchera: Historical Process of Danza and Catholicism. Diálogo 16, 1: 47–64. doi.org/10.1353/dlg.2013.0000
Mácha, Přemysl. 2005. O psaní slova „Indián“, neexistenci lidských ras a záludnosti rasového myšlení. Český lid 92, 3: 231–241.
Moncada, Martha. 1990. Tlatelolco-La Villa: Dualidades mexicas. Nexos XIII, 150.
Monsiváis, Carlos. 2009. Los rituales del caos. México: Era.
Montero García, Ismael Arturo. 2020. Cocotzin: Nuestra Señora de Los Remedios. Naucalpan: Universidad del Tepeyac.
Moreno Figueroa, Mónica G. 2012. „Yo nunca he tenido la necesidad de nombrarme“: reconociendo el racismo y el mestizaje en México. In: Castellanos Guerrero, Alicia –Landázuri Benítez, Gisela (ed.): Racismos y otras formas de intolerancia de Norte a Sur en América Latina. Primera edición. México, D.F: Juan Pablos Editor: 15–48.
Nájera-Ramirez, Olga. 1989. Social and Political Dimensions of Folklorico Dance: The Binational Dialectic of Residual and Emergent Culture. Western Folklore 48, 1: 15. doi.org/10.2307/1499978
Navarrete Linares, Frederico. 2017. Alfabeto del racismo mexicano. Madrid: Malpaso Ediciones.
Opatrný, Josef. 2003. Mexiko. Praha: Libri.
Peña, Guillermo de la. 1995. La ciudadanía étnica y la construcción de los indios en el México contemporáneo. Revista internacional de filosofía política 6: 116–140.
Poveda, Pablo. 1981. Danza de Concheros en Austin, Texas: Entrevista con Andres Segura Granados. Latin American Music Review / Revista de Música Latinoamericana 2, 2: 280–299. https://doi.org./10.2307/779941
Rappaport, Roy A. 2010. Ritual and religion in the making of humanity. Cambridge: Cambridge Univ. Press.
Rosenblatt, Daniel. 2011. Indigenizing the city and the future of Maori culture: The construction of community in Auckland as representation, experience, and self-making. American Ethnologist 38, 3: 411–429. doi.org/10.1111/j.1548-1425.2011.01314.x
Rostas, Susanna. 2009. Carrying the word: the Concheros dance in Mexico City. Boulder, Colo: University Press of Colorado.
Rostas, Susanna. 2008. Los concheros en un contexto mundial: Mexicanidad, espiritualidad new age y sufismo como influencias en la danza. In: Argyriadis, Kali – Torre, Renée de la – Gutiérrez Zúñiga, Cristina –Aguilar Ros, Alejandra (eds.): Raíces en Movimiento: prácticas religiosas tradicionales en contextos translocales. México: Centro de estudios mexicanos y centroamericanos: 120–142.
Sahlins, Marshall. 1993. Goodbye to Tristes Tropes: Ethnography in the Context of Modem World History. The Journal of Modern History 65, 1: 1–25.
Sahlins, Marshall. 1999. Two or Three Things that I Know about Culture. The Journal of the Royal Anthropological Institute 5, 3: 399–421. doi.org/10.2307/2661275
Sánchez, Mauricio César Ramírez. 2018. La fiesta del señor de Chalma y su contribución a la iconografía del muralismo mexicano. Artelogie, 12. doi.org/10.4000/artelogie.1929
Shay, Anthony. 2006. Choreographing Identities: Folk dance, Ethnicity and Festival in the United States and Canada. USA: McFarland & Company.
Spradley, James P. 1980. Participant observation. New York: Holt, Rinehart and Winston.
Sten, María. 1990. Ponte a bailar, tú que reinas: antropología de la danza prehispánica. Ciudad de México: Editorial Joaquín Mortiz.
Stone, Martha. 1975. At the sign of midnight: the Concheros dance cult of Mexico. Tucson: University of Arizona Press.
Stresser-Péan, Guy. 2009. The Sun God and the Savior: The Christianization of the Nahua and Totonac in the Sierra Norte de Puebla, Mexico. USA: University Press of Colorado.
Tapia, Mike. 2019. Modern Chicano Street Gangs: Ethnic Pride Versus “Gangsta” Subculture. Hispanic Journal of Behavioral Sciences 41, 3: 312–330. doi.org/10.1177/0739986319858966
Torre, Renée de la. 2007. Estética azteca de las danzas concheras: Tradiciones exóticas o memorias re-descubiertas. Versión, 20: 147–186.
Torre, Renée de la. 2008. La estetización y los usos culturales de la danza conchera-azteca. In: Argyriadis, Kali – Torre, Renée de la: Raíces en Movimiento: prácticas religiosas tradicionales en contextos translocales. México: Centro de estudios mexicanos e centroamericanos: 73–110.
Torre, Renée de la. 2012. Las danzas aztecas en la nueva era. Estudio de caso en Guadalajara. Cuicuilco: Revista de Ciencias Antropológicas 19, 55: 145–170.
Torre, Renée de la – Gutiérrez Zúñiga, Cristina. 2017. Mismos pasos y nuevos caminos: transnacionalización de la danza conchero azteca. Ciudad de México: CIESAS.
Vento, Arnoldo Carlos. 1994. Aztec Conchero Dance Tradition: Historic, Religious and Cultural Significance. Wicazo Sa Review 10, 1: 59. doi.org/10.2307/1409310
Vyšný, Peter. 2012. Štát a právo Aztekov. Trnava: Typi Universitatis Tyrnaviensis.
Warman, Arturo. 1972. La danza de moros y cristianos. México, D.F.: SEP.
Warman, Arturo – Warman, Irene. 1971. Notas generales: danzas. In: Lo efímero y eterno del arte popular mexicano. México: Fondo Editorial de la Plástica Mexicana: 742–755.
Wimmer, Andreas. 2004. Nationalist exclusion and ethnic conflict: shadows of modernity. Cambridge, UK – New York, USA: Cambridge University Press.
Dokumentární filmy
Él es Dios [dokumentární film]. Režie Alfonso Muñoz, Víctor Anteo, Guillermo Bonfil Batalla, Arturo Warman. México, Departamento de Promoción y Difusión del Instituto Nacional de Antropología e Historia y la Sección de Etnografía del Museo Nacional de Antropología, 1965. Dostupné z: www.youtube.com/watch
The Eagle's Children [dokumentární film]. Režie Bruce „Pacho“ Lane. USA, 1998.
Internetové zdroje
APROMECI. Antonio Cruz Tlacuilo 1a parte. In: Mexicayotl. "Vámonos Conociendo" [pořad věnovaný kultuře a Aztéckému tanci]. Moderuje Yaoehecatl KM. APROMECI. México, 25 de julio 2017 [cit. 2021-01-28]. Dostupné z: www.youtube.com/watch
Citované rozhovory
Cuauhtemoc Mosqueda (CM), osobní komunikace, 13. 5.2021.
Fabián Frías (FF), osobní komunikace, 20. 7. 2021; 21. 7. 2021; 24. 7. 2021.
José Antonio Cruz Rodríguez – Tlacuilo (JACR), osobní komunikace 13. 3. 2021; 13. 5. 2021; 7. 6. 2021; 6. 8. 2021.
Zitlalkalli, osobní komunikace, 26. 9. 2015.
Kompletní seznam informátorů a pořízených rozhovorů z výzkumu k nahlédnutí v archivu autorky.